Το υπερηχογράφημα είναι μια απλή, ανώδυνη και ακίνδυνη εξέταση που μπορεί να εκτιμήσει την κατάσταση των νεφρών, της ουροδόχου κύστης όπως και να υπολογίσει το μέγεθος του προστάτη αδένα. Δε χρησιμοποιείται ακτινοβολία και μοναδική προϋπόθεση είναι να έχει πιεί κανένας αρκετό νερό ώστε να έχει γεμίσει η ουροδόχος κύστη. Η εξέταση γίνεται ακουμπώντας και μετακινώντας τον ηχοβολέα πάνω στο δέρμα του ασθενούς.

Με την εξέταση του υπερήχου προσφέρεται η δυνατότητα της διάγνωσης διαφόρων παθολογικών καταστάσεων που αφορούν το ουροποιητικό σύστημα. Η χρήση της υπερηχοτομογραφίας βρίσκει εφαρμογή στη διερεύνηση των νεφρών, όταν υπάρχει μία μάζα για παράδειγμα, που προκαλεί απώθηση και παραμόρφωση των καλύκων ή όπως λέμε διαταραχή της αρχιτεκτονικής του πυελοκαλυκικού του συστήματος και προσφέρει τη δυνατότητα της διαφορικής διάγνωσης από μία κυστική βλάβη (μονήρης κύστη του νεφρού), που συνήθως είναι καλοήθης πάθηση ή από μία συμπαγή βλάβη, που συνήθως πρόκειται για κακοήθη νόσο. Ο φυσιολογικός νεφρός απεικονίζεται με το γνωστό του σχήμα και μέγεθος, που το μηχάνημα έχει την ικανότητα να μετρά τις διαστάσεις του , ενώ οι κάλυκες και η πύελος απεικονίζονται ως γραμμοειδείς σκιές στο εσωτερικό του νεφρού. Όταν όμως υπάρχει απόφραξη χαμηλά στον ουρητήρα ή ακόμη χαμηλότερα, που προκαλεί στάση των ούρων στο πυελοκαλυκικό σύστημα και άρα διάταση και διόγκωσή τους, αυτή επισημαίνεται με την ανάλογη εικόνα της υδρονέφρωσης, των διατεταμένων καλύκων και της πυέλου.

Νεφροί και παθήσεις που αφορούν την λιθίαση, νεφρολιθίαση, διάταση του πυελοκαλυκικού συστήματος του νεφρού και της πυέλου, πυελονεφρίτιδες. Επίσης κακοήθειες, όγκοι νεφρών, καρκίνοι του παρεγχύματος της φλοιώδους και μυελώδους μοίρας, μορφώματα όπως κύστη στο νεφρό , συγγενείς παθήσεις των νεφρών όπως διπλό πυελοκαλυκικό νεφρικό σύστημα, πλειοκυστικός νεφρός, πολυκυστική νόσος κ.α.

Ο υπέρηχος αποτελεί την απόλυτη και εύκολη χρήση στη μελέτη της ουροδόχου κύστης. Έτσι η μελέτη της γεμάτης με ούρα κύστης, προσφέρει την εικόνα ενός σφαιροειδούς ή ελλειψοειδούς μαύρου μπαλονιού, στο βάθος της ελάσσονος πυέλου, όταν ο ηχοβολέας τοποθετείται υπερηβικά και την στοχεύει. Η εικόνα αυτή είναι ομοιόμορφη σε όλη της την έκταση, όταν όμως υπάρχουν ξένα σώματα στην κύστη ή πήγματα ή όγκοι στο τοίχωμα, παρουσιάζονται στις αντίστοιχες θέσεις εικόνες που είναι διαφορετικού χρώματος από εκείνο της υπόλοιπης κύστης, που συνηγορούν για την παρουσία κάποιας παθολογικής πιθανόν κατάστασης, που πρέπει να διευκρινιστεί με κυστεοσκόπηση. Μία άλλη πολύ πρακτική εφαρμογή των υπερήχων είναι η μελέτη της κύστης πριν από την ούρηση, που δίνει την εικόνα της γεμάτης κύστης, όπως αυτή έχει περιγραφεί και η εξέταση αμέσως μετά την ούρηση, για τον έλεγχο της δυνατότητας της να αδειάζει τελείως, όπως γίνεται σε φυσιολογικά άτομα ή να κατακρατά κάποια ποσότητα, λόγω αδυναμίας αποβολής όλης της ποσότητας που εμπεριέχει (υπολοιπόμενο ποσό ούρων, residual urine), όπως αυτό παρατηρείται σε άτομα με χρόνια απόφραξη της ουρήθρας. Δίνεται, λοιπόν , η δυνατότητα διάγνωσης κακοήθειας στην ουροδόχο κύστη, όγκοι, καρκινώματα, θηλώματα, λιθιάσεις, φλεγμονές της όπως η κυστίτιδα, συγγενείς παθήσεις όπως ουρητηροκήλη, καθώς επίσης βάζει την διάγνωση στο αν η ουροδόχος κύστη αδειάζει πλήρως (κατακράτηση ούρων) στον άνδρα και στην γυναίκα.

Υπολογίζει το μέγεθος, τις διαστάσεις του προστάτη αδένα όπως είναι η υπερπλασία προστάτου δηλαδή την διόγκωσή του ,ανιχνεύει την ύπαρξη αποτιτανώσεων πού υποδηλώνουν την ύπαρξη χρόνιας φλεγμονής του προστάτη , ή ακόμα και σε μερικές περιπτώσεις εστίες υποηχογένειας ύποπτες για κακοήθεια δηλ. καρκίνο προστάτη.

Εξετάζονται οι όρχεις, οι επιδιδυμίδες, το περιεχόμενο του οσχέου αν υπάρχει δηλαδή υδροκήλη, αιματώματα κ.α. Ελέγχεται αν υπάρχει καρκίνος στον όρχι, όγκοι και κακοήθειες, φλεγμονές όπως η ορχίτιδα, αποστήματα , αιματώματα από κακώσεις , κύστεις στις επιδυδιμίδες, επιδυδιμίτιδα, ορχεοεπιδυδιμίτιδα κ.α

Η διορθική υπερηχογραφία, ο διορθικός υπέρηχος ή transrectal ultrasound (TRUS), προσφέρει στον Oυρολόγο πάρα πολλές και σημαντικές πληροφορίες για τον προστάτη. Δίνει εικόνες του περιβάλλοντος ιστού κι επιτρέπει στο γιατρό να εξετάσει τον αδένα για τυχόν ανωμαλίες όπως για παράδειγμα , αν είναι υπερπλαστικός, διογκωμένος προστάτης, αν υπάρχει υποψία για καρκίνο στον προστάτη, προστατίτιδες, αποστήματα, λιθιάσεις κ.α).

Ο διορθικός υπέρηχος ή και η κατευθυνόμενη στοχευμένη βιοψία του προστάτη μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την διάγνωση του καρκίνου του προστάτη σε ασθενείς με ύποπτη δακτυλική εξέταση του προστάτη ή σε αυξημένα επίπεδα PSA, επίσης για την αξιολόγηση του όγκου του προστάτη, για την ανίχνευση φλεγμονών όπως η προστατίτιδα , τα αποστήματα, οι επασβεστώσεις στον προστάτη και η λιθίαση του προστάτη , ενώ συμβάλει στον προσδιορισμό των αιτίων της υπογονιμότητας. Επίσης χρησιμοποιείται στην παρακολούθηση κι αντιμετώπιση των διαγνωσμένων καρκινωμάτων στην βραχυθεραπεία και στην κρυοθεραπεία (cryotherapy). Επίσης ελέγχονται οι σπερματοδόχες κύστεις αν είναι διογκωμένες που μπορεί να υποδηλώνουν προβλήματα υπογονιμότητας κ.α

Είναι γνωστό ότι όταν δημιουργείται ένα καρκίνωμα υποστηρίζεται συνήθως κι από ένα δίκτυο νεόπλαστων αγγείων. Το έγχρωμο διορθικό Doppler μπορεί να εντοπίσει τις περιοχές αυτές σε αντίθεση με τον απλό Gray scale διορθικό υπέρηχο. Η σύγκριση των δύο διαγνωστικών μεθόδων αποδεικνύει την υπεροχή του έγχρωμου Doppler σε σχέση με την διορθική υπερηχογραφία TRUS σε ποσοστό που ξεπερνά το 31,03%. Το έγχρωμο Doppler μπορεί ν’ αποκαλύψει περιοχές ύποπτες, αυξημένης αιμάτωσης πέραν των φυσιολογικών κατά περιοχές στον προστάτη αδένα. Προτείνουμε, λοιπόν, την χρήση του έγχρωμου Doppler απ’ την στιγμή που διαφαίνεται να προσεγγίζει περισσότερο την εύστοχη από τις περιττές ή επαναλαμβανόμενες βιοψίες του προστάτη. Το γεγονός αυτό βοηθάει στην απόλυτα στοχευμένη βιοψία από τις περιοχές αυτές και μ’ αυτόν τον τρόπο είμαστε πιο ασφαλείς στην διάγνωσή μας.

Τα αίτια της στυτικής δυσλειτουργίας μπορεί να είναι οργανικά ή ψυχογενή. Η μεγάλη πλειοψηφία περισσότερο από 85% των περιπτώσεων δυσλειτουργίας στύσης οφείλεται σε οργανικά αίτια, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, καρδιαγγειακά προβλήματα, τραύμα στη λεκάνη ή χειρουργική επέμβαση στο προστάτη, βλάβες στη σπονδυλική στήλη, φάρμακα, όπως κάποια αντιυπερτασικά , ορμονικά προβλήματα, αλκοολισμός κλπ. Είναι σχεδόν αδύνατη η τελική διάγνωση της αιτιοπαθογένειας της στυτικής δυσλειτουργίας, ψυχογενής, νευρογενής – αγγειακής αιτιολογίας , εφ’ όσον δεν εκτελεσθεί ο έλεγχος της αγγειακής κατάστασης του πέους. Ακόμη κι ένα πλήρες κλινικο-εργαστηριακό ιστορικό με συνεκτίμηση του ορμονικού profil του ασθενούς δε δύναται να ξεκαθαρίσει απόλυτα το πρόβλημα.

Με τη βοήθεια του υπερηχοτομογραφικού ελέγχου απεικονίζονται οι ανατομικές δομές του πέους, όπως τα σηραγγώδη σώματα, η ουρήθρα και το σπογγιώδες σώμα καθώς και οι χιτώνες που περιβάλλουν τα στοιχεία αυτά. Κατά την εξέταση ο ασθενής είναι ήρεμος και το πέος σε χάλαση. Εντοπίζονται τα ανατομικά στοιχεία και κατά πόσο οι δομές αυτές είναι φυσιολογικές ή παρουσιάζουν βλάβες, όπως για παράδειγμα η ινώδης πλάκα αν είναι ασβεστοποιημένη ή όχι κι ελέγχονται πιθανές φλεγμονές, ασυμμετρίες των σηραγγωδών σωμάτων και κακώσεις της ουρήθρας.

Το έγχρωμο Doppler πέους δίνει την απάντηση. Καθορίζει αν η στυτική δυσλειτουργία οφείλεται σε οργανικά αίτια αφού υπολογίζει με μεγάλη ακρίβεια την αρτηριακή και φλεβική επάρκεια ή ανεπάρκεια αντίστοιχα , την μέγιστη συστολική πίεση (PSV),την τελοδιαστολική πίεση (EDV), τον δείκτη RI (resistive index), την διάμετρο των σηραγγωδών αρτηριών του πέους καθώς και την μεταβολή των σηραγγωδών σωμάτων πριν και κατά την στύση.

Έτσι, λοιπόν, η εξέταση με έγχρωμο δυναμικό Doppler δίνει άμεση απάντηση στον ερώτημα αν υπάρχει οργανικό ή ψυχολογικό πρόβλημα στο πρόβλημα της στύσης.

Η κυστεοσκόπηση αποτελεί μία από τις σημαντικότερες διαγνωστικές ουρολογικές εξετάσεις στον άνδρα αλλά και την γυναίκα. Το κυστεοσκόπιο εισέρχεται δια της ουρήθρας στον άνδρα ή την γυναίκα και μ’ αυτόν τον τρόπο επισκοπείται η ουρήθρα, ο προστάτης (στον άνδρα) και φυσικά η ουροδόχος κύστη και κατ’ επέκταση όλα τα ανατομικά στοιχεία αυτής. Η εξέταση θεωρείται και είναι από τις πλέον σημαντικότερες διότι δίνει απαντήσεις σε πάρα πολλά διαγνωστικά προβλήματα.

Ο ουρολόγος θα πρέπει να προβεί στην κυστεοσκόπηση στις περιπτώσεις εκείνες που υπάρχουν υποτροπιάζουσες ,συχνές λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, ουρολοιμώξεις , αίμα στα ούρα, αιματουρία, απώλεια του ελέγχου της κύστης, επώδυνη ούρηση, χρόνιο πυελικό άλγος, διαταραχές της ούρησης, υπερπλασία του προστάτη, λιθίαση κτλ. Αποτελεί το πλέον κατάλληλο εργαλείο επισκόπησης κι ελέγχου σε ένα καρκίνωμα, μάζα ,θήλωμα στην κύστη, ενώ η απόλυτη ένδειξη για να διενεργηθεί η κυστεοσκόπηση είναι η αιματουρία.

Η κατευθυνόμενη βιοψία προστάτου με το διορθικό υπερηχογράφημα και έγχρωμο Doppler. Ο ασθενής μπορεί να τοποθετηθεί σε πλαγία θέση ή σε γυναικολογική ανάλογα την εμπειρία του θεράποντος ιατρού. Υπάρχει τοπική ,δηλαδή στην περιοχή του προστάτου, νάρκωση, οπότε και η πράξη της βιοψίας είναι ανώδυνη. Η εξέταση δεν συνδέεται με παρενέργειες ή επιπλοκές ιδιαίτερες .Ο ασθενής φεύγει από την κλινική ή και το ιατρείο μόλις τελειώσει η βιοψία. Η διάρκεια είναι μικρή και οι επιπλοκές ανύπαρκτες η σημαντικότητα όμως είναι πολύ μεγάλη. Το αποτέλεσμα μπορεί να μας βοηθήσει στην διάγνωση και φυσικά στην απόλυτη θεραπεία του ασθενούς. Θα πρέπει όμως να γνωρίζουμε και να τονίσουμε την μεγάλη αξία του έγχρωμου Doppler στην διαγνωστική προσέγγιση του καρκίνου του προστάτη. To έγχρωμο Doppler δείχνει περιοχές στον προστάτη αδένα οι οποίες μπορεί να έχουν αυξημένη αγγείωση. Αυτό είναι και το κλειδί της εξέτασης .Είναι γνωστό ότι όταν δημιουργείται ένα καρκίνωμα υποστηρίζεται και από ένα δίκτυο νεόπλαστων καινούριων ,νέων αγγείων. Αυτό αναγνωρίζεται με την εξέταση αυτή και η λήψη της βιοψίας διενεργείται μόνο από τις περιοχές αυτές.

Αυτή εκτελείται σαν συνέχεια της κυστεοσκόπησης με αλλαγή μόνο της εσωτερικής θήκης του κυστεοσκοπίου με τοποθέτηση ειδικής υποδοχής για τις λαβίδες βιοψίας ,όπου μετά από τοπική αναισθησία στο εσωτερικό της ουροδόχου κύστεως ,λαμβάνονται μικρά τεμάχια ιστού από τον βλεννογόνο, από τις ύποπτες περιοχές (πού έχουν γίνει ορατές με την ενδοσκόπηση) αλλά και από άλλες περιοχές σε συγκεκριμένα σημεία ,πού ενδεχομένως ελλοχεύει κίνδυνος ανάπτυξης εστιών με νεοπλασματικές (κακοήθεις) βλάβες.

Η ουροομετρία αποτελεί μια απλή διαδικασία για τον ασθενή, ο οποίος καλείται να ουρήσει , όταν αισθάνεται την αναγκαία για ούρηση πίεση , μέσα σε ένα όργανο μέτρησης και καταγραφής διαφόρων παραμέτρων της ούρησης , με στόχο την ανάλυση της ποιότητας ούρησης (δύναμη ροής , ταχύτητα ροής , όγκος ούρων , χρόνος ούρησης ) , στοιχεία απαραίτητα σε άτομα με ανάλογες διαταραχές , όπως σε περιπτώσεις αδενώματος και φλεγμονών προστάτου , φλεγμονών ουροδόχου κύστεως , ακράτειας ούρων , στενωμάτων ουρήθρας , δυσλειτουργίας κυστικού αυχένα , κ.λ.π.

Η κυστεομανομετρία αποτελεί διαγνωστική μέθοδο διερεύνησης προβλημάτων σχετικών με τις φάσεις πλήρωσης και κένωσης της ουροδόχου κύστης. Αυτό το τεστ –πού γίνεται με την χρήση ειδικού μηχανήματος του κυστεομανομέτρου – μετράει την ποσότητα ούρων πού εισέρχονται στην κύστη ταυτόχρονα και σε σύγκριση με την αναπτυσσόμενη ενδοκυστική πίεση και το αίσθημα πληρότητας της κύστης έκ μέρους του εξεταζομένου. Έτσι παρέχονται πληροφορίες γύρω από την λειτουργία του εξωστήρα μυ της κύστης , αξιολογώντας και καταγράφοντας ταυτόχρονα τά μηχανικά και νευρολογικά αντανακλαστικά της . Οί παράμετροι πού καταγράφονται είναι (ποσό του εγχεόμενου όγκου υγρών, μέγιστη χωρητικότητα της κύστης , μέγιστη ενδοκυστική πίεση , μέγιστη ενδοκοιλιακή πίεση , μέγιστη εξωστηριακή πίεση και ταυτόχρονα μέτρηση της 1ης αίσθησης ούρησης , της ανάγκης για ούρηση και της επιτακτικής πλέον ανάγκης για ούρηση/σε σχέση με τον εγχεόμενο ποσό υγρών από την αντλία του μηχανήματος). Μια φυσιολογική λειτουργία της κύστης , σημαίνει ότι στέλνονται ερεθίσματα στον εγκέφαλο ,μέσα από νευρικές διόδους όταν υπάρχει ανάγκη κένωσης της. Τό νωτιαίο κέντρο της ούρησης έπειτα στέλνει μηνύματα στην κύστη προκειμένου να υπάρξει σύσπαση του μυός και αρχή του μηχανισμού της ούρησης.

Ένα φυσιολογικό άτομο μπορεί να αναστείλει αυτό το αντανακλαστικό της ούρησης εκούσια και να συγκρατήσει τά ούρα του. Κάποιες παθολογικές καταστάσεις μπορεί να παρέμβουν στην λειτουργία του εξωστήρα ή στις νευρικές διόδους και να αλλοιώσουν την λειτουργία ρύθμισης του μηχανισμού σύσπασης , μεταξύ της κύστης και του εγκεφάλου. Αυτές οί καταστάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια της εγκράτειας των ουρων με αποτέλεσμα την ακράτεια ή σε κατάσταση απόφραξης ή και επίσχεσης ούρων. Οί παθολογικές καταστάσεις στις οποίες ό κυστεομανομετρικός έλεγχος ενδείκνυται και είναι αρκετά χρήσιμος είναι οί ακόλουθες ,

• Ακράτεια ούρων – απώλεια μηχανισμού εγκράτειας

• Κατακράτηση ούρων – αδυναμία πλήρους κένωσης της κύστης

• Νευρομυική δυσλειτουργία ουροδόχου κύστης – διαταραχή λειτουργίας της κύστης λόγω αλλοιώσεων τής νευρικής οδού ,από τραυματικές κακώσεις της σπονδυλικής στήλης

• Πολλαπλή σκλήρυνση κατά πλάκας – μια απρόβλεπτη από πλευράς εξέλιξης ασθένεια του κεντρικού νευρικού συστήματος ,πού μπορεί να έχει μια σχετικά καλοήθη εξέλιξη αλλά μπορεί να οδηγήσει και το άτομο σε πλήρη αδυναμία βασικών λειτουργιών όπως της ομιλίας , της γραφής ή της βάδισης

• Διαβητική Νευροπάθεια – επιφέρει συνήθως αλλοιώσεις αισθητικότητας στην κύστη με αδυναμία κένωσης των ούρων έως και επίσχεση ούρησης

• Σύνδρομο Νωτιαίας φθίσης – προοδευτική διαταραχή του νευρικού συστήματος του νωτιαίου μυελού με απώλεια των φυσιολογικών αντανακλαστικών όπως ή εκούσια ρύθμιση της ούρησης

Η μέθοδος της ουρητηροσκόπησης με την χρήση εργαλείων όπως είναι το άκαμπτο ουρητηροσκόπιο , αποτελεί την μέθοδο εκλογής για λίθους του κάτω τριτημορίου του ουρητήρα , αφού τόσο ή ενδοσκόπηση με διαστολή του ουρητήρα όσο και ή σύλληψη του λίθου με ειδικούς καθετήρες παγίδευσης ,λύνει το πρόβλημα σε ένα μεγάλο ποσοστό ουρητηρικών λίθων μετρίου μεγέθους.

Σέ περιπτώσεις φλεγμονών της ουρήθρας (ιδίως αυτών πού μεταδίδονται σεξουαλικά όπως ή γονόρροια ή τά χλαμύδια) , σε περιπτώσεις τραυματισμού της ουρήθρας (συχνά από πτώση σε σκληρή επιφάνεια με ανοικτά πόδια) ή σε χρόνιες Φλεγμονές του προστάτη αδένα , με επιπλοκές όπως είναι το στένωμα ουρήθρας , ή εσωτερική ουρηθροτομία κάτω από τοπική νάρκωση με την χρήση οπτικού ουρηθροτόμου , αποτελεί την αναγκαία λύση στο πλείστο των περιπτώσεων , ακολουθούμενη από ολιγοήμερη εφαρμογή καθετήρα και σε δεύτερο χρόνο από διαστολές ουρήθρας , για την πλήρη αποκατάσταση και διατήρηση του εύρους της ουρήθρας.